Group Show

Panopticon

In the architectural model of English philosopher Jeremy Bentham (18th century) lies the early idea of a society under surveillance. The aim of the design he invented was to have surveilled (-opticon) all (pan-) types of people. Prison inmates, mental patients, the poor and the workers are indicative groups whose surveillance, bullying and isolation were considered necessary. According to French philosopher M. Foucault, the creation of the prison replaces torture, with incarceration as a form of punishment and by exercising authority it formulates a disciplined society that goes as far as the infinitely generalise-able mechanism of “panoptism”.

Taking a look at today, we notice the effortless implementation of a contemporary version of foucaultian society, through the use of new technologies and the internet. The individual becomes an object of surveillance in the public and the private sphere, the limits of which are completely fluid. The “new surveillance”—that which depends on the use of advanced technology—is performed on a daily basis, resulting in Bentham’s panoptic model already in full operation, including and keeping an eye on the entire planet's population.

On the one hand, the amenities and services provided by the internet result in the personal data of the individual being exposed at any moment, through his/her continuous and varied connection to the cyberspace. The argument of ease and comfort, which the application of new technologies can offer, are often the pretext in which many practices are disguised, and which in exchange deprive an individual of its privacy. As a result the individual becomes vulnerable, more controllable and malleable, as it has no power to form a total of the social space and to define its position within that. At the same time, the pursuit for security—both on the level of prevention as well as repression—becomes the basic grounds where the foundations for a society under surveillance are laid.

On the other hand, the subject him/herself makes their personal data public “willingly”, which happens for example through social media, agreeing to remain on the world wide (panoptic) web, and thus conforming to its demands, under the illusion that they are free. New technologies after all impose a way of life and are not just a tool for man to tame the world around him/her; on the contrary, they have become independent and perform their authority on subjects in a very particular way. As a result, the internet's virtual environment often seems to be more dangerous than a prison.

However, the more beautified and ideal the digital world is presented as, the more it becomes apparent the need for the user to take responsibility—who in turn is not just prey to the world wide web, neither is without say for his/her choices. On the contrary, it is he/she who participates, agrees and condescends in every case (“I agree with the terms and conditions”). We believe that it’s an issue which, as new technologies develop, it will become more current and urgent, as it affects and defines significantly human behaviour and existence.

Participating artists depict and highlight this issue concerning confinement, entrapment and subjugation of the surveilled person in a suffocating environment, through different theoretical approaches and artistic means, such as paintings, sculptures, installations and the use new technologies.

Participating artists: Marios Fournaris, Dimitris Fragkakis, Kiriaki Goni, Nikos Hatzikonstantis, Antonis Kapnisis, Vaggelis Lioudakis, Evangelia Raftopoulou, Ilias Vasilos.

Panopticon

Στο αρχιτεκτονικό μοντέλο του άγγλου φιλοσόφου Jeremy Bentham (18ος αι.)1 βρίσκεται η πρώιμη ιδέα μιας κοινωνίας υπό παρακολούθηση. Στόχος του σχεδιασμού που επινόησε ήταν να βρίσκονται υπό επίβλεψη (-opticon) όλοι (pan-) οι τύποι ανθρώπων. Οι κρατούμενοι φυλακών, οι ψυχικά ασθενείς, οι άποροι και οι εργάτες αποτελούν ενδεικτικές ομάδες που θεωρείτο ότι έχρηζαν επιτήρησης, εκφοβισμού και απομόνωσης. Η γέννηση της φυλακής, κατά τον γάλλο φιλόσοφο Μ. Foucault, αντικαθιστά τα βασανιστήρια με τον εγκλεισμό ως μορφή τιμωρίας και ασκώντας εξουσία διαμορφώνει μια πειθαρχημένη κοινωνία που φτάνει ως τον απεριόριστα γενικεύσιμο μηχανισμό του «πανοπτισμού»2.

Κοιτώντας στο σήμερα, παρατηρείται η αβίαστη εφαρμογή μιας σύγχρονης εκδοχής της φουκωικής κοινωνίας, μέσω της χρήσης των νέων τεχνολογιών και του διαδικτύου. Το άτομο γίνεται αντικείμενο παρακολούθησης στη δημόσια και στην ιδιωτική σφαίρα, τα όρια μεταξύ των οποίων είναι πλέον εντελώς ρευστά. Η «νέα παρακολούθηση» –η παρακολούθηση που στηρίζεται στη χρήση της υψηλής τεχνολογίας– τελείται σε καθημερινή βάση με αποτέλεσμα το πανοπτικό μοντέλο του Bentham να έχει τεθεί σε πλήρη εφαρμογή, συμπεριλαμβάνοντας και εποπτεύοντας τον πληθυσμό ολόκληρου του πλανήτη.
Από τη μια πλευρά, οι διευκολύνσεις και οι ανέσεις που παρέχει το διαδίκτυο έχουν ως αποτέλεσμα τα προσωπικά στοιχεία του ατόμου να βρίσκονται ανά πάσα στιγμή εκτεθειμένα μέσω της συνεχούς και ποικιλότροπης σύνδεσής του στον κυβερνοχώρο. Το επιχείρημα της ευκολίας και της άνεσης που μπορεί να προσφέρει η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών αποτελούν συχνά το πρόσχημα με το οποίο μεταμφιέζονται πολλές πρακτικές, οι οποίες ως αντάλλαγμα στερούν την ιδιωτικότητα του ατόμου. Ως αποτέλεσμα το ίδιο το άτομο γίνεται ευάλωτο και περισσότερο ελέγξιμο και χειραγωγήσιμο, καθώς αδυνατεί να σχηματίσει μιαν ολότητα του κοινωνικού χώρου και να προσδιορίσει τη θέση του μέσα σε αυτόν3. Ταυτόχρονα, η επιδίωξη της ασφάλειας –τόσο σε επίπεδο πρόληψης όσο και καταστολής– αποτελεί βασικό έρεισμα για τη θεμελίωση και την ενίσχυση μιας επιτηρούμενης κοινωνίας.

Από την άλλη πλευρά, και το ίδιο το υποκείμενο, κοινοποιεί «οικειοθελώς» προσωπικά του δεδομένα, κάτι που συμβαίνει για παράδειγμα μέσω της κοινωνικής δικτύωσης, συναινώντας έτσι στην παραμονή του στον παγκόσμιο (πανοπτικό) ιστό, και πειθαρχώντας στις επιταγές του, υπό την ψευδαίσθηση ότι είναι ελεύθερο. Οι νέες τεχνολογίες επιβάλλουν τελικά έναν τρόπο ζωής και δεν αποτελούν απλώς ένα εργαλείο του ανθρώπου να δαμάσει τον κόσμο γύρω του· αντιθέτως, έχουν αυτονομηθεί και ασκούν εξουσία στα υποκείμενα με έναν ιδιότυπο τρόπο. Ως αποτέλεσμα, το εικονικό περιβάλλον του διαδικτύου συχνά μοιάζει να γίνεται πιο επικίνδυνο και από μια φυλακή.

Ωστόσο, όσο εξωραϊσμένος και ιδανικός παρουσιάζεται ο ψηφιακός κόσμος, τόσο γίνεται φανερή η ανάγκη ανάληψης της ευθύνης από μέρους του χρήστη, ο οποίος με τη σειρά του δεν αποτελεί απλώς έρμαιο του παγκόσμιου δικτύου, ούτε ειναι άμοιρος των επιλογών του. Αντιθέτως, είναι αυτός που συμμετέχει, συμφωνεί και συναινεί σε κάθε περίπτωση (“I agree with the terms and conditions”).
Θεωρούμε πως πρόκειται για ένα θέμα που όσο εξελίσσονται οι νέες τεχνολογίες θα καθίσταται ολοένα πιο επίκαιρο και φλέγον καθώς επηρεάζει και καθορίζει σημαντικά την ανθρώπινη συμπεριφορά και ύπαρξη.

Οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες αποτυπώνουν και αναδεικνύουν αυτή την προβληματική γύρω από τον εγκλωβισμό, την παγίδευση και την καθυπόταξη του επιτηρούμενου ανθρώπου σε ένα ασφυκτικό περιβάλλον, μέσα από διαφορετικές θεωρητικές προσεγγίσεις και διαφορετικά καλλιτεχνικά μέσα, όπως πίνακες, γλυπτά, εγκαταστάσεις στον χώρο ή μέσα από τη χρήση νέων τεχνολογιών.